Sự trỗi dậy của các tên tuổi nước ngoài đã khiến ngành công nghiệp điện tử Nhật Bản mất dần thị phần và lâm vào cảnh khó khăn trong vài năm trở lại đây.

Hàng loạt "tin xấu" về thị phần, doanh thu, cắt giảm nhân sự... liên tục ập đến với các tập đoàn điện tử gia dụng Nhật Bản như Sony, Panasonic hay Sharp thời gian qua đã ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế xứ hoa anh đào. Điều gì đã xảy ra?

Ngủ quên trên chiến thắng

Trong chuyến công tác đến Nhật năm 2004, cây bút công nghệ Michael Gartenberg (Nhật báo Phố Wall) đã rất ấn tượng khi trông thấy chiếc Librie của Sony, máy đọc sách dùng “mực điện tử” (e-ink) đầu tiên của thế giới vào thời điểm đó.

Khi ấy, Gartenberg đã bị thuyết phục chiếc máy hẳn sẽ đóng vai trò tiên phong của một làn sóng thiết bị điện tử gia dụng mới sắp đổ bộ lên thị trường Mỹ và phương Tây. Tuy nhiên đã có một vấn đề: hệ điều hành của Librie chỉ hỗ trợ tiếng Nhật, việc tải sách cần được thực hiện thông qua máy tính và các lựa chọn dịch vụ đều rất hạn chế.

Ngày nay, thiết bị Kindle của Amazon đang thống trị gần như tuyệt đối thị trường máy đọc sách điện tử, còn Sony lại đang ở vào thế “trầy vi tróc vảy” khi các thế hệ tiếp theo của chiếc Librie chỉ chiếm vỏn vẹn 2% thị trường này.

Thiết bị Librie của Sony ra mắt trước Amazon Kindle đến ba năm – Ảnh: Internet.

Biểu đồ thị trường thiết bị đọc sách điện tử năm 2012, Sony (Nhật) chiếm 2% thị phần so với con số 62% của Kindle (Amazon, Mỹ) - Ảnh: Internet.

Trên thực tế, kịch bản tương tự đã diễn ra không ngừng trong 20 năm qua đối với các tập đoàn điện tử Nhật, vốn một thời từng dẫn đầu thị trường thế giới. Họ làm được điều đó cũng như đánh bại mọi đối thủ nhờ sự đột phá, cách tân và cực kì sáng tạo trong khâu thiết kế phần cứng, từ TV màn hình phẳng cho đến điện thoại di động đa chức năng.

Thế nhưng, cũng trong hầu hết trường hợp, các đối thủ nước ngoài đã nhanh chóng phản công bằng việc cải tiến chất lượng sản phẩm nhanh chóng, sử dụng hệ điều hành/phần mềm thân thiện và dịch vụ trực tuyến đơn giản hơn, và không quên kèm theo một chiến lược tiếp thị thông minh.

“Chúng tôi (các công ty điện tử Nhật) đã quá tự tin về công nghệ và năng lực sản xuất của mình, kết cục là hiện nay chúng tôi mất phương hướng trong việc tìm hiểu khách hàng muốn gì” - Chủ tịch Tập đoàn Panasonic Kazuhiro Tsuga phát biểu tại buổi họp báo nhậm chức vào tháng 6/2012, sau khi Panasonic chứng kiến khoản thua lỗ lớn nhất trong suốt 94 năm lịch sử hãng.

Tất cả đã khiến những niềm tự hào của công nghiệp điện tử Nhật, chẳng hạn Sharp, phải vật lộn với cảnh thua lỗ cùng giá cổ phiếu trượt dốc. Sony đang trong giai đoạn tái cơ cấu toàn bộ tập đoàn sau bốn năm liền kinh doanh không có lãi. Một ông lớn khác là Panasonic cũng đang lên kế hoạch cắt giảm dây chuyền sản xuất hàng điện tử gia dụng.

Ngoài ra, sự tăng giá của đồng yen cũng là tác nhân rất lớn góp phần giảm lợi nhuận của các lô hàng xuất khẩu ra nước ngoài - một vấn đề mà người Hàn Quốc đã tránh được nhờ đồng won có giá trị yếu hơn. Như một hệ quả tất yếu, lợi nhuận suy yếu khiến các công ty Nhật cũng vì thế phải cắt giảm chi phí cho bộ phận nghiên cứu và sản xuất, đồng nghĩa với sự kém cạnh tranh trong việc tạo ra các sản phẩm mới đủ sức cạnh tranh trên thị trường.

Con số thua lỗ của ba tập đoàn điện tử hàng đầu Nhật Bản gồm Sony, Sharp và Panasonic lên đến… 20 tỉ USD trong năm tài khóa 2011. Đây là sự tương phản quá khác biệt so với thời kì hoàng kim vào cuối những năm 1970, đầu những năm 1980, khi Nhật Bản thống trị toàn bộ thị trường điện tử dân dụng thế giới bao gồm chip nhớ, TV CRT màu và máy ghi âm băng cassette, còn bộ phận nghiên cứu của họ phát minh những thiết bị mang tính “cách mạng” của cả một thời kì như máy nghe nhạc di động Walkman, đầu đĩa CD và DVD…

Theo TTO